سرآشپز کیست و توانمندی های او کدامند الزامات رتبه بندی آشپزان و رتبه بندی سرآشپزان کدام است ؟
دکتر الهه کمالی دکترای تخصصی صنایع غذایی مدیر مسئول بخش صنایع غذایی آموزشگاه هلدینگ بین المللی هوریزان
هنر آشپزی یا هنر پخت و پز, مهارت افرادی است که آشپز یا سرآشپز نامیده می شوند. آشپزی, در دنیای غرب, به عنوان یک هنر و و بعد از آن یک رشته تحصیلی ,از پایان دوره رنسانس شروع به تکامل کرده است. پیش از این, سرآشپزها در کاخ ها کار میکردند و برای پادشاهان, ملکه ها و خانواده و مهمانان آن ها آشپزی میکردند و پس از آن کار خود را به هتل ها گسترش دادند. از این زمان هنر آشپزی به یک حوزه مطالعه تبدیل شد.
آشپز حرفه ای فردی است آموزش دیده که در تمام جنبه های آماده سازی غذا مهارت دارد و اغلب بر روی یک نوع غذای خاص مانند, کباب ها, چلو و پلو, خورشت ها و... تمرکز می کند. این فرد می تواند مدیر, مسئول یا سرپرست آشپزخانه باشد. سرآشپزها می توانند آموزش رسمی از موسسات آموزشی دریافت کنند و یا به صورت تجربی و با کار با سرآشپز با تجربه آموزش ببینند.
اصطلاحات مختلفی وجود دارد که از کلمه آشپز در عناوین خود استفاده می کنند. این واژه از قرن نوزدهم در انگلستان به کسی که به صورت حرفه ای پخت و پز را انجام می دهد اطلاق شده است. بسیاری از عناوین بر اساس نوع غذا و طبقه بندی,Auguste Escoffier می باشد اما به طور کلی به فردی که در یک آشپزخانه حرفه ای کار می کند می توان عنوان آشپز داد. این افراد ممکن است در غذاخوری ها, رستوران ها, هتل ها, مراکز نظامی, بیمارستان ها و... مشغول به کار باشند که با توجه به توسعه روز افزون مراکز تهیه غذا و نیاز مردم به استفاده از غذاهای آماده و متنوع امار به کارگیری آن ها افزایش پیوسته را نشان می دهد و در کشورهایی مانند امریکا و استرالیا هر ساله رشد بیشتری نشان داده است. همچنین آشپزها باید بر کنترل موجودی و کیفیت مواد اولیه, پخت غذا, کشیدن آن در ظروف مناسب, تزئین و اماده سازی دورچین و موازن بهداشتی و ایمنی محل کار تسلط داشته باشد. به همین دلیل آشپزها عموما افرادی عملگرا, بسیار علاقه مند به غذا, پر کار و تلاشگر و مسئول و متعهد, خلاق, با سرعت عمل بالا, دقیق و منظم و با توانایی کارگروهی و مدیریت هستند.
سرپرست آشپزان, مدیر آشپزان, سر آشپز و استاد آشپز: این شخص مسئول تمام فعالیت های مربوط به آشپزخانه است که معمولا شامل طراحی منو, مدیریت کارکنان آشپزخانه, سفارش و خرید مواد مورد نیاز, کنترل هزینه های مواد اولیه و گارنیش می شود. سر آشپز اغلب شخص دیگری را با وظایف مشابه به عنوان کمک سرآشپز تعیین می کند, اما معمولا تصمیمات اجرایی عمده مانند طراحی منو و تصمیمات نهایی در مدیریت کارکنان را خود به عهده می گیرد. همچنین سرآشپز ظروف غذا را پس از آماده سازی نهایی مورد ارزیابی حسی قرار می دهد و از ویژگی های حسی مطلوب غذاها آگاهی دارد. به طور کل سرآشپز گروهی از آشپز ها را سرپرستی و بر کار آن ها نظارت می کند و نیز آشپزخانه را کنترل و مدیریت می کنند.
کمک سرآشپز: دستیار سرآشپز است و تحت نظر او کار می کند. این شخص ممکن است مسئول برنامه ریزی کارکنان آشپزخانه یا جایگزین سر آشپز در زمان نبود او باشد. همچنین, در صورت نیاز, ممکن است به آشپزها کمک کند. این شخص مسئول کنترل موجودی آشپزخانه, بهداشت و آموزش مداوم کارکنان است. وظایف او نیز می تواند شامل اجرای دستورالعمل سرآشپز و کنترل کردن و نظارت بر گردش به موقع تمام محصولات غذایی باشد. واحدهای کوچکتر ممکن است کمک سرآشپز نداشته باشند, در حالی که رستوران های بزرگتر ممکن است بیش از یک کمک سرآشپز داشته باشند. تمام مسئولیت های سرآشپز در غیاب او به عهده کمک سرآشپز است.
آشپز: مسئولیت چند غذای خاص را به عهده دارد. آشپزخانه های بزرگ معولا چند آشپز و کمک آشپز یا به ترتیب آشپز اول و دوم و ... دارند.
کمک آشپز: این فرد معمولا مسئولیت محدودتری دارد و ممکن است اخیرا آموزش رسمی آشپزی را دیده باشد یا هنوز تحت آموزش باشد. همچنین عناوین:
سسیر: مسئول تمام موارد نیازمند به سس و تهیه سس آن ها که معمولا بر تعداد زیادی از غذاها نظارت دارد.
آشپز ماهی ها و آبزیان: غذاهای حاوی ماهی را تهیه می کند و اغلب همه کار قصابی و آماده سازی ماهی و همچنین سس های مناسب را انجام می دهد و ممکن ات با مسئولیت سسیر ترکیب شود.
آشپز غذاهای سرخ شده: آماده سازی انواع گوشت های سرخ شده و سس آن ها را انجام می دهد.
آشپز غذاهای کبابی: تمام غذاهای کبابی را تهیه می کند و میتواند با غذاهای سرخ شده ترکیب شود.
آشپز پیش غذا: تهیه غذاهای گرم, سبزیجات, پاستا و نشاسته را به عهده دارد.
آشپز سوپ: انواع سوپ را آماده می کند. در واحدهای کوچکتر, این کار ممکن است توسط اشپز پیش غذا انجام شود.
آشپز سبزیجات: آماده سازی تمامی سبزیجات را انجام می دهد.
شف یا سر قصاب: قصابی گوشت, مرغ و ماهی را انجام می دهد.
شف قناد یا سر قناد: محصولات پخته مانند شیرینی, کیک, نان و دسر را تهیه می کند. در رستوران های بزرگتر, سر قناد یا شف قناد اغلب یک تیم جداگانه را در آشپزخانه نظارت می کند.
همچنین دو گروه به عنوان دستیار آشپز فعالیت می کنند که یکی تهیه غذاهای پایه را تحت راهنمایی آشپز انجام می دهند و دیگری پوست کندن و شستشوی سبزیجات و کنترل بهداشتی مواد را به عهده دارند که در واحدهای کوچک ممکن است این دو وظیفه ادغام شود. وظیفه مهم دیگر این دو گروه تهیه غذای پرسنل است. همچنین نظارت بر شستشوی ظروف و بهداشت و نگهداری آن ها نیز باید تحت کنترل این افراد باشد.
دوره آموزشی سرآشپزی در برخی آموزشگاه ها در دسترس است و مدارکی برای آن در نظر گرفته شده است. این دوره بسته به سطح آموزش می تواند یک تا چهار سال طول بکشد و اغلب یک دوره کارآموزی بخشی از برنامه درسی است. صرفنظر از دوره آموزشی, اکثر آشپزخانه های حرفه ای خود از یک سیستم کارآموزی پیروی می کنند و اغلب آشپزهای جدید در جایگاه آشپز دوم یا سوم شروع به کار می کنند. دوره آموزشی برای یک سرآشپز معمولا چهار ساله است. سرآشپز تازه واجد شرایط پیشرفت است و پرداخت دستمزد او معمولا مطابق با سرآشپزها است.
لباس استاندارد آشپز شامل کلاه, دستمال گردن, روپوش, پیش بند و کفشهای محکم است. طرح اصلی کلاه سرآشپزها معروف به Dodin Bouffant داراي 101 چین است که نشان دهنده 101 راهي است که سرآشپز مي توانست تخم مرغ را آماده کند. کلاه جدید بلند است تا اجازه گردش هوا را از سر و همچنين امکان خروج گرما را فراهم آورد. کلاه همچنین مانع از عرق کردن و ریزش چربی و مو بر روی غذا می شود. دستمال گردن نیز برای هدایت عرق به سمت پائین است. روپوش معمولا سفید است تا پاکیزگی آشپز را نشان دهد و گرما را دفع کند و برای جلوگیری از صدمات و سوختگی کاربرد دارد. پیشبند نیز برای پوشاندن لک های روی روپوش و جلوگیری از آلوده شدن آن به کار می رود و معمولا تا بلندی ان تا زانو بوده و اگر مایع داغ روی آن ریخته شود, می تواند به سرعت برداشته شود تا بتواند سوختگی ها و آسیب را به حداقل برساند. همچنین با توجه به مقررات بهداشتی, استفاده از طلا و جواهرو هرگونه زیورآلات مجاز نمی باشد. اگر پانسمان زخم مورد نیاز باشد, باید به رنگ آبی باشند - رنگ غیر معمول برای مواد غذایی - به طوری که اگر داخل غذا افتاد, کاملا مشخص باشد و نیز با دستکش نایلونی پوشیده شود و لاتکس هم نباشد. همچنین موهای سر و صورت بهتر است تراشیده یا کوتاه باشد و دست نیز معمولا با دستکش های نایلونی پوشیده می شود. به طور کلی سرآشپز باید دارای مهارت های زیر باشد:
تخصص در آماده سازی صبحانه, ناهار و شام موارد با استفاده از مواد تشکیل دهنده سالم, بهداشتی و مغذی
تسلط بر اصول پخت شیرینی و نان
مدیریت آشپزخانه
دانش انتخاب مواد اولیه با کیفیت مناسب
انتخاب نمودن ظرف متناسب با غذا و فرهنگ مردم
مهارت در استفاده و نگهداری از ظروف و تجهیزات آشپزخانه
درک اصول اساسی بهداشت و ایمنی و توانایی اعمال اصول بهداشتی آماده سازی غذا
مهارت در کار با ابزار اشپزی مانند چاقو و...
دانش طراحی بوفه و انواع غذاها و پیش غذاها یا خوراک های سرد
آشنایی با ارائه خدمات با کیفیت به مشتریان
توانایی تزئین هنرمندانه غذا و اماده سازی دورچین مناسب ان و بهبود خصوصیات تغذیه ای با دورچین
توانایی حکاکی روی غذاها و میوه و سبزی و سفره آرایی
توانایی به عهده گرفت مسئولیت سرپرستی سایر پرسنل و در مرحله بعد توانایی سرپرستی کل مجموعه
مهارت در طراحی منو
برآورد هزینه ها و کنترل آن
نظارت کامل بر موجودی مواد اولیه و تهیه ان ها از بهترین محل ممکن
تسلط بر اصول ایمنی و بهداشت آشپزخانه
آشنایی با سلیقه و فرهنگ مردم و ارائه غذای مطابق با آن
آشنایی خوب با انواع نوشیدنی های سرد و گرم و تناسب ارائه هر یک با خوراک ارائه شده.
آشنایی و تسلط کامل به قصابی و قطعه بندی و کاربرد قسمت های مختلف گوشت قرمز دامی , انواع ماکیان و ماهی ها و دیگر آبزیان و ....
تعهد در برابر سوددهی مجموعه و رضایت مشتری
توانایی تجهیز و راه اندازی آشپزخانه و تامین وسایل و تجهیزات ان
توانایی کار گروهی و هدایت و رهبری سایر پرسنل
تعامل و تاثیر مثبت بر روی سایر کارکنان آشپزخانه و به عملکرد صحیح به عنوان الگوی ان ها و...
با توجه به گوناگونی مهارت های مورد نیاز یک سر آشپز و نیز حضور معمولا بیش از یک آشپز و تقسیم تخصصی این وظایف در میان آن ها نیاز به رتبه بندی و تعیین توانایی های آن ها بسیار ضروری به نظر می رسد. لازم است که آشپزان و سرآشپزان با توجه به میزان تسلط بر هر کدام از موارد مورد نیاز و تعداد آیتم هایی که در آن مهارت کامل دارند و نیز تجربه و روحیه مناسب برای مدیریت و رهبری یک تیم کاری مورد ارزیابی قرار گرفته و سطوح مختلفی برای دارندگان این مهارت ها در نظر گرفته شود. رتبه بندی سرآشپزان می تواند به محول کردن وظایف متناسب با دانش این افراد کمک کرده و جایگاه ویژه هر فرد را مشخص کند. همچنین این رتبه بندی موجب ایجاد انگیزه بیشتر و تمایل به ارتقا در این افراد شده و نیازهای آموزشی آن ها را برای کسب درجات بالاتر مشخص می سازد. پس از این رتبه بندی هر سرآشپز می تواند با تکیه بر مهارت های خود سرپرستی یک مجموعه خاص را به عهده گرفته و یا این مهارت ها را آموزش دهد. در حال حاضر دوره های حرفه ای و تخصصی آموزش سرآشپزی و شف آشپزی با صدور گواهینامه بین المللی و قابل تایید و ترجمه و دارای امتیاز مهاجرت و امتیاز درخواست کار برای خارج از مرزها ؛ در کشور ایران در موسسه بین المللی هوریزان به صورت گردشی در دو عنوان سرآشپزی کنتینانتال و سرآشپزی اورینتال حال اجرا می باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر با بخش آموزش موسسه بین المللی هوریزان با شماره 00982188490049 تماس گرفته یا اینجا را کلیک کنید.